Επισήμως καλοκαίρι από σήμερα, καθώς σήμερα 21 Iουνίου, ημέρα Τετάρτη και ώρα 17:57 θα συμβεί το θερινό ηλιοστάσιο με τη μεγαλύτερη μέρα του έτους (μεγαλύτερο φωτεινό τμήμα του 24ώρου) για το βόρειο ημισφαίριο. Από την ημερομηνία αυτή αρχίζει το θέρος (καλοκαίρι) που διαρκεί έως τη φθινοπωρινή ισημερία στις 23 Σεπτεμβρίου.
Από εδώ και πέρα, στο βόρειο ημισφαίριο -όπου ανήκει και η χώρα μας- οι μέρες θα μικραίνουν σταδιακά, στην αρχή ανεπαίσθητα και από τον Αύγουστο πιο αισθητά, ενώ οι νύχτες θα μεγαλώνουν αντίστοιχα. Από την άλλη, στο νότιο ημισφαίριο θα είναι η πρώτη μέρα του χειμώνα (χειμερινό ηλιοστάσιο).
Η μέγιστη κλίση του άξονα της Γης προς τον ήλιο είναι 23 ° 44 ‘. Αυτό συμβαίνει δύο φορές ετησίως, στους οποίους χρόνους ο Ήλιος φτάνει στην υψηλότερη θέση του στον ουρανό, όπως φαίνεται από το βορρά ή το νότιο πόλο.
Ο υπολογισμός του έτους βασίζεται ως γνωστόν στην ετήσια τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο. Η τροχιά αυτή, που δημιουργεί τη διαδοχική εναλλαγή των εποχών του έτους, έχει τέσσερα καθοριστικά σημεία: την εαρινή ισημερία (20 ή 21 Μαρτίου), το θερινό ηλιοστάσιο (20 ή 21 Ιουνίου), τη φθινοπωρινή ισημερία (22 ή 23 Σεπτεμβρίου) και το χειμερινό ηλιοστάσιο (21 ή 22 Δεκεμβρίου).
Οι ημερομηνίες αυτές ισχύουν για το Βόρειο Ημισφαίριο και οι αντίστροφες για το Νότιο.
Κάθε χρόνο στις 20 ή 21 Ιουνίου (21 Ιουνίου 2023), ο ήλιος βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του ουρανού στο βόρειο ημισφαίριο. Έτσι, παρατηρείται η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου για το βόρειο ημισφαίριο (θερινό ηλιοστάσιο, το λιοτρόπι, όπως το λέει ο λαός) και αντιστρόφως η μικρότερη ημέρα για το νότιο ημισφαίριο. Για το Βόρειο Ημισφαίριο είναι η επίσημη έναρξη του καλοκαιριού και για το Νότιο Ημισφαίριο του χειμώνα.
Η ημέρα του ηλιοστασίου είναι είτε η μεγαλύτερη (το καλοκαίρι-Θερινό ηλιοστάσιο) είτε η μικρότερη (τον χειμώνα-Χειμερινό ηλιοστάσιο) μέρα του έτους για όλες τις περιοχές της γης εκτός από τους Τροπικούς.
Όπως αναφέρει η σελίδα geografikoi.gr στο θερινό ηλιοστάσιο, ο ήλιος βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον Τροπικό του Καρκίνου.
Το όνομα “ηλιοστάσιο” προέρχεται από το γεγονός ότι ο ήλιος φαίνεται να στέκεται ακίνητος, επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται. Εξίσου ορθό ετυμολογικώς είναι και το συνώνυμο «ηλιοτρόπιο». Τα ηλιοστάσια, όπως και οι ισημερίες, συνδέονται αναπόσπαστα με τις εποχές του έτους. Σε κάποιες χώρες ή γλώσσες θεωρείται ότι αρχίζουν ή διαχωρίζουν τις εποχές, ενώ σε άλλες θεωρούνται τα κέντρα τους.
Στην Αρχαία Αίγυπτο, το θερινό ηλιοστάσιο προηγούνταν της εμφάνισης του άστρου του Σείριου, το οποίο οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ήταν υπεύθυνο για την ετήσια πλημμύρα του Νείλου στον οποίο βασίζονταν για τις καλλιέργειες. Εξαιτίας αυτού, το αιγυπτιακό ημερολόγιο ορίστηκε έτσι ώστε η αρχή του έτους να συμπίπτει με την εμφάνιση του Σείριου, αμέσως μετά το ηλιοστάσιο, σύμφωνα με το geografikoi.gr
Στην αρχαία Αίγυπτο το θερινό ηλιοστάσιο προανήγγειλε το νέο έτος. Τα μεγάλα μυστήρια τα οποία συνδέονται με τους θεούς τής γονιμότητας τελούνταν κατά τη διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου προς τιμή τού Σεράπεως. Για τους Ίνκας οι οποίοι θεωρούσαν τους εαυτούς των απόγονους του Ίνκι, που δεν είναι άλλος από τον ήλιο, η μεγαλύτερη γιορτή γινόταν κατά τη διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου.
Η εορτή αυτή τελείται ακόμη και σήμερα.
Οι πολιτισμοί σε όλο τον κόσμο διοργανώνουν εορτασμούς για το ηλιοστάσιο εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Μεταξύ αυτών είναι και το Μεσοκαλόκαιρο, το οποίο γιορτάζεται στις 24 Ιουνίου στη Σκανδιναβία και σε άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται στο Στόουνχεντζ για να γιορτάσουν το θερινό ηλιοστάσιο.
Οι Δρυίδες των αρχαίων Κελτών της Βρετανίας γιόρταζαν «το φως της ακτής» στο Στόουνχετζ. Στην αρχαία Κίνα τιμούσαν τη θεά ΓΗ και τις θηλυκές γήινες δυνάμεις. Οι αρχαίοι Γαλάτες γιόρταζαν την Επόνα, θηλυκή θεότητα την οποία απεικόνιζαν καβάλα πάνω σε μια φοράδα. Στην αρχαία Ρώμη τελούνταν τα Βεστάλια προς τιμή τής Βεστά (Εστίας) που κρατούσαν μια βδομάδα.
Μυθολογία και δοξασίες
Στην αρχαία Αθήνα, το αθηναϊκό ημερολόγιο είχε σαν αφετηρία την πρώτη νέα σελήνη μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Ο πρώτος μήνας του Αττικού Ημερολογίου ήταν ο μήνας Εκατομβαιών, αντιστοιχούσε με το χρονικό διάστημα από 23 Ιουνίου έως 23 Ιουλίου και ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα, θεός του φωτός, προστάτης των τεχνών και της μαντείας (γι΄αυτό πιστεύεται ότι το θερινό ηλιοστάσιο είναι άμεσα συνυφασμένο με τη μαντική τέχνη). Στην διάρκεια αυτού του μήνα λάμβαναν χώρα οι Ολυμπιακοί αγώνες κάθε τέσσερα χρόνια.
Οι Σπαρτιάτες τελούσαν τα Υακίνθεια προς τιμή του Υάκινθου τον οποίον άθελά του σκότωσε ο θεός Απόλλων κτυπώντας τον με τον δίσκο. Οι Λακεδαιμόνιοι σύμφωνα με τον Ξενοφώντα διέκοπταν ακόμη και τις εκστρατείες τους για να λάβουν μέρος στις εορτές αυτές.
Στην αρχαία Ελλάδα γιόρταζαν κατά το θερινό Ηλιοστάσιο την ανάσταση της Κόρης της Δήμητρας, Περσεφόνης και δόξαζαν τον Διόνυσο, ως ελευθερωτή των ανθρωπίνων ψυχών. Η Περσεφόνη είναι η ψυχή της Γης, η οποία πέρασε απ’ όλες τις καταστάσεις των τεσσάρων εποχών και κατόπιν ανέβηκε στον Όλυμπο, αφού ενώθηκε με τον Διόνυσο και έτσι θα ζήσει μαζί του την αιώνια νεότητα και ευθυμία
Για το λόγο αυτό, η νύχτα του θερινού ηλιοστασίου ήταν η γιορτή μιας ερωτικής μαγείας, με τους νέους να ανταλλάσσουν ερωτικούς όρκους και να πηδούν πάνω από τις φωτιές για να εξαγνίσουν αυτούς τους όρκους αποδιώχνοντας κάθε επιβουλή. Ήταν οι φωτιές της τύχης, πηδώντας πάνω από τις φλόγες τρεις φορές. Αν σας θυμίζει τον έθιμο του Αι Γιαννιού του Κλήδονα μάλλον έχετε δίκιο!
Η ερωτική μαγεία αυτής της βραδιάς αποτέλεσε έμπνευση και για τον σπουδαίο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, ο οποίος τη μετέφερε και την πάντρεψε με τον κόσμο των ξωτικών στη ρομαντική κωμωδία του με τίτλο «Όνειρο Θερινής Νυκτός».
O Κλήδονας
Τα αρχαία γερμανικά φύλλα το αποκαλούσαν «Litha», αν και σύμφωνα με αναλυτές η λέξη είναι σαξονική ή κέλτικη και χαρακτήριζε τις εορτές προς τιμή του θεού Ήλιου, ο οποίος καθισμένος στο θρόνο του κυριαρχούσε. Την ημέρα εκείνη οι αρχαίοι Δρυίδες γιόρταζαν την ένωση του «Ουρανού και της Γης» και στο σύμπαν επικρατούσε η απόλυτη αρμονία. Άναβαν τεράστιες φωτιές και ξόρκιζαν το κακές δυνάμεις όλη τη νύχτα. Λέγεται ότι συγκεντρώνονταν στα ερείπια του Stonehenge, την ανατολή της μεγαλύτερης ημέρας του έτους, τα οποία αποτελούσαν χώρο λατρείας.
Στη σύγχρονη Ελλάδα το θερινό ηλιοστάσιο συμπίπτει με την εορτή της γέννησης του Ιωάννου του Προδρόμου. Η πανάρχαια αυτή γιορτή τελείται σήμερα τόσο με τις φωτιές του Άη- Γιάννη όσο και με τις πανάρχαιες μαντικές πράξεις, όπως αυτές του Κλήδονα με των διαφόρων μορφών μαντείες, όπου οι ανύπαντρες κοπέλες προσπαθούν να μαντέψουν τον μελλοντικό τους σύζυγο.
Η ονομασία του Κλήδονα προέρχεται από την αρχαία λέξη Κληδών, που σημαίνει φωνή με μήνυμα, μαντικός λόγος και μαντικός ψίθυρος.
Κι επειδή σήμερα είναι και η Ευρωπαϊκή μέρα Μουσικής που συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο, ας ανταμώσουμε και ας γιορτάσουμε την έναρξη του καλοκαιριού στις εκδηλώσεις που διοργανώνουν σύλλογοι και φορείς, όπου κι αν βρισκόμαστε!
Στη Νάξο η μέρα γιορτάζεται στο πανέμορφο Χαλκί, στον πεζόδρομο του Πύργου Γρατσία με πολλή μουσική!
Με πληροφορίες από sansimera.gr, athensvoice.gr, geografikoi.gr
📸mploscar/Pixabay