Στην σκιά του επικείμενου νομοσχεδίου για την εκτός σχεδίου δόμηση πραγματοποιήθηκε χθες η ημερίδα της ΕΛΛΕΤ «Τουρισμός και Αειφορία». Στόχος ήταν να διερευνηθούν τα φαινόμενα του υπερτουρισμού και της ανεξέλεγκτης δόμησης, αλλά και να αναδειχθεί η ιδιαίτερη σημασία της φέρουσας ικανότητας.
Αυτές ήταν κάποιες από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις και εξαγγελίες κατά τη διάρκεια της ημερίδας:
Σαντορίνη: Υπερτουρισμός, δόμηση με άδειες μικρής κλίμακας, κρουαζιέρα, ΕΣΧΑΣΕ και κορεσμένο ΧΑΔΑ
«Την τελευταία πενταετία μισό εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα χτίστηκαν στη Σαντορίνη» ανέφερε ο δήμαρχος Νίκος Ζώρζος. «Η ανάπτυξη του τουρισμού στο νησί κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες ήταν επιθετική και αλλοίωσε την ταυτότητα του με τα ιδιαίτερα μορφολογικά του χαρακτηριστικά, αυτά για τα οποία θα ερχόταν ο επισκέπτης στο νησί. Πρέπει να μπει ένα στοπ, να μην υπάρξει δημιουργία νέων κλινών και βεβαίως να μην έχουμε άλλες επενδύσεις. Όχι άλλα ΕΣΧΑΣΕ γιατί έσκασε το νησί!». Τόνισε επίσης ότι «οι ζώνες Οικιστικού Ελέγχου έγιναν πιο αυστηρές με Προεδρικό Διάταγμα αλλά αυτό δεν είχε αποτέλεσμα καθώς πολλές απ’ τις εκδιδόμενες άδειες δεν έχουν το στοιχείο της νομιμότητας».
Παράλληλα, 1.300.000 επισκέπτες κρουαζιέρας θα πατήσουν φέτος πόδι στο νησί. «Το σύστημα κατανομής των αφίξεων των κρουαζιερόπλοιων την τελευταία περίοδο δεν ήταν σε εφαρμογή, με αποτέλεσμα από 960.000 επισκέπτες το 2019, να έχουμε φέτος 1.300.000 επισκέπτες από την κρουαζιέρα, ενώ το 2025 προβλέπεται να γίνουν 1,5 εκατομμύριο».
Για το αν η τοπική κοινωνία αντιλαμβάνεται αυτά τα ζητήματα, ο Ζώρζος απάντησε ότι «αν και παλαιότερα υπήρχαν αντιδράσεις, σήμερα η κοινωνία είναι πιο ώριμη από ποτέ. Αντιλαμβάνεται ότι η ποιότητα ζωής των μόνιμων κατοίκων αλλά και των επισκεπτών έχει υποβαθμιστεί».
Κέρκυρα: Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις έχουν απομακρύνει τους μόνιμους κατοίκους
Στην Παλιά Πόλη της Κέρκυρας, η οποία έχει ενταχθεί στον κατάλογο των μνημείων της UNESCO, ένα μεγάλο τμήμα των κατοικιών έχουν μετατραπεί σε βραχυχρόνιες μισθώσεις, έχοντας εξορίσει τους μόνιμους κατοίκους, είπαν ο δήμαρχος Κεντρικής Κέρκυρας Στέφανος Πουλημένος και ο Νικόλαος Τρίαντος, τέως πρόεδρου ΤΕΕ στο Τμήμα Κέρκυρας, Δίκτυο ιστορικών πόλεων της Μεσογείου. Ο δήμαρχος, σε ερώτηση κατά πόσο έχει επηρεαστεί ο ντόπιος πληθυσμός από τον τουρισμό, απάντησε ότι τα τελευταία 20 χρόνια υπάρχει συνεχή μείωση του πληθυσμού. Το νησί ταλαιπωρεί και ο τεράστιος όγκος των απορριμμάτων καθώς δεν διαθέτει εργοστάσιο διαχείρισης τους και αυτά αποστέλλονται στα Γιάννενα και την Κοζάνη, κάτι που επιφέρει σημαντικό κόστος.
Παρατηρητήριο Αιγαίου: Σε κίνδυνο πολλοί προορισμοί από την τουριστική πίεση
Το Παρατηρητήριο Αιγαίου έθεσε μια σειρά από ερωτήματα για να διαπιστώσει αν οι κάτοικοι των νησιών αισθάνονται πίεση από την τουριστική ένταση. «Τον Αύγουστο δεν πηγαίνουμε για μπάνιο. Δεν μπορούμε, οι παραλίες είναι γεμάτες» απάντησαν.
Η τουριστική πίεση δημιουργείται όταν ξεπερνιέται το όριο της φέρουσας ικανότητας ενός προορισμού. «Χρειαζόμαστε μια διαφορετική προσέγγιση στα αστικά κέντρα των πόλεων που δέχονται τουριστική πίεση, όπως και σε κάποια μνημεία και εμβληματικά σημεία ή σε νησιά που έχουν περιορισμένο χώρο» είπε ο Γιάννης Σπιλάνης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Όπως είναι φυσικό, η αλλαγή των χρήσεων γης για να αποκτήσουμε κλίνες και οι υπερβολικές διανυκτερεύσεις οδηγούν σε κατανάλωση πόρων, παραγωγή αποβλήτων και ο προορισμός αλλάζει οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά.
Ο δήμαρχος Σαντορίνης Νίκος Ζώρζος στο πάνελ της ημερίδας με θέμα «Εμπειρίες από την Τουριστική Ανάπτυξη σε Ελλάδα και Ευρώπη». [Βιώσιμες Κυκλάδες]
Η ανάγκη για τη διασφάλιση της αειφορίας
Η Ελλάδα εξαρτάται από τον τουρισμό καθώς σε αυτόν οφείλεται άμεσα το 25,5% και έμμεσα το 30,5% του ΑΕΠ, θύμισε ο Πρόεδρος της ΕΛΛΕΤ Στάθης Ποταμίτης. «Με το τοπίο, το κλίμα, την ιστορία, και ευρύτερα την πολιτιστική μας κληρονομιά και τις κοινωνικές μας συνήθειες να είναι πρωταγωνιστές του ελληνικού προϊόντος, είναι επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί ότι δεν θα στερέψει, αλλά και να βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο θα εξασφαλιστεί η αειφορία του».
Στο άνοιγμα του διαλόγου για τον υπερτουρισμό και την αειφορία, κυρίαρχο θέμα αποτέλεσε η φέρουσα ικανότητα των τουριστικών περιοχών. Τοποθετήσεις επιστημόνων, αρμόδιων θεσμικών φορέων και δημάρχων από την Ελλάδα και το εξωτερικό έδωσαν στην ημερίδα τη μορφή διεθνούς συνεδρίου. «Ο υπερτουρισμός δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα. Είναι πολλές χώρες που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα. Ο τουρισμός έχει μπει σε μια φάση έντονης ανάπτυξης με πιεστικό το ερώτημα πώς θα διασφαλίσουμε τα οφέλη της επιτυχίας χωρίς να γίνουμε θύματα της» είπε κατά την έναρξη της χθεσινής εκδήλωσης ο Στάθης Ποταμίτης.
«Η ημερίδα αυτή είναι μια προσπάθεια να καταλάβουμε καλύτερα αφενός το φαινόμενο και αφετέρου να σκεφτούμε λύσεις που έχουν δοκιμαστεί, αλλά και λύσεις που εμείς θα διαμορφώσουμε στη χώρα μας με σκοπό να εμπλουτίσουμε τον εθνικό διάλογο για το θέμα, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στη φέρουσα ικανότητα των τουριστικών περιοχών και στις απόψεις και εμπειρίες των τοπικών κοινωνιών» συνέχισε.
Στην τοποθέτηση της η Γενική Γραμματέας της Europa Nostra Σνέσκα Κβέντβλιχ Μιχαήλοβιτς ανέφερε ότι «μεταξύ των πιέσεων που μπορεί να προέρχονται από τον ανεξέλεγκτο τουρισμό αναφέρω την ανάπτυξη της ακίνητης περιουσίας, η οποία δεν είναι βιώσιμη και δεν σέβεται το πνεύμα του τόπου».
Η Sneška Quaedvlieg-Mihailović, γγ της Europa Nostra. [Βιώσιμες Κυκλάδες]
Πρόσφατα, η Σίφνος, η Σέριφος και η Φολέγανδρος συμπεριλήφθηκαν στη λίστα της Europa Nostra με τους απειλούμενους πολιτιστικούς τόπους για το 2024 . «Κινδυνεύουν να χάσουν τον χαρακτήρα τους, καθώς η αυξανόμενη τουριστική οικοδόμηση απειλεί να επισκιάσει τον εγγενή χαρακτήρα και την ομορφιά αυτών των νησιών, όπως και σε πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις απειλούμενης κληρονομιάς και τοπίου σε ολόκληρη την Ευρώπη». Η κα Μιχαήλοβιτς υπογράμμισε την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στις βιώσιμες και υπεύθυνες μορφές πολιτιστικού τουρισμού με στόχο τη μακροπρόθεσμη διαφύλαξη της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς και των τοπίων, που αποτελούν ζωτικούς πόρους για την ποιότητα του τουρισμού, αλλά και τον επιτυχή πράσινο και κοινωνικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και της οικονομίας. «Έχουμε κοινή ευθύνη να υπερασπιστούμε τις αξίες της βιωσιμότητας» είπε.
Η έξαρση της οικοδομικής δραστηριότητας στην Σαντορίνη το 2020. [Βιώσιμες Κυκλάδες]
Αυξήθηκαν οι βραχυχρόνιες μισθώσεις στον Δήμο Αθηναίων
Την τελευταία δεκαετία οι ξενοδοχειακές μονάδες στον κεντρικό τομέα της Αθήνας αυξήθηκαν κατά 26% ενώ οι ενεργές μονάδες βραχυχρόνιας μίσθωσης εντός του Δήμου υπολογίζονται στις 14.000. Τα σχόλια ωστόσο στις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης συμβουλεύουν τους επισκέπτες να αποφεύγουν περιοχές που πλήττονται από τον υπερτουρισμό. Αυτό έκανε τον Δήμο να ξεκινήσει Μελέτες Φέρουσας Ικανότητας σε κάθε δημοτική κοινότητα με σκοπό να αποτελέσουν επιστημονικά εργαλεία για τον έλεγχο των ροών, είπε ο Δήμαρχος Χάρης Δούκας.
Η μεγέθυνση του τουρισμού δεν σημαίνει ανάπτυξη
Το 2023 στο αεροδρόμιο της Αθήνας καταγράφηκαν περισσότερες από 7 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις. Αν και αφίξεις την τελευταία δεκαετία έχουν αυξηθεί, δεν συμπορεύονται με τα χρήματα που δαπανά κάθε τουρίστας, ποσό που φαίνεται να μειώνεται.
«Η μεγέθυνση είναι μια διαδικασία αύξησης των τουριστικών ροών, αύξησης ή επέκτασης των υποδομών και υψηλότερων εσόδων από τις τουριστικές υπηρεσίες. Αντίθετα, η ανάπτυξη συνεπάγεται βελτίωση στην ποιότητα της ζωής των κατοίκων και των τουριστών και βιώσιμο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, που είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο αποφασίζει κανείς να ταξιδέψει. Με δυο λόγια, η μεγέθυνση παρακολουθεί τους αριθμούς, ενώ η ανάπτυξη είναι μια ολιστική πρόοδος από κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική σκοπιά. Κρίσιμος παράγοντας για έναν βιώσιμο τουριστικό τομέα είναι να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της μεγέθυνσης και της ανάπτυξης» ανέφερε η Μπέττυ Χατζηνικολάου, Πρόεδρος Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου ΕΛΛΕΤ και πρώην Πρόεδρος του ΕΟΤ.
«Είναι βιώσιμη αυτή η μεγέθυνση; Ο ρόλος των Παρατηρητηρίων και των Φορέων Διαχείρισης
Προορισμών για βιώσιμο τουρισμό σε βιώσιμους προορισμούς», Ιωάννης Σπιλάνης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, δ/ντης Εργαστηρίου Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης & του Παρατηρητηρίου Βιώσιμου Τουρισμού Αιγαίου.
Απουσιάζουν τα υπουργεία Πολιτισμού και Τουρισμού από τον πολεοδομικό σχεδιασμό
Η Αμαλία Ανδρουλιδάκη από τη Γενική Διεύθυνση Αναστήλωσης, Μουσείων & Τεχνικών Έργων έθεσε τον προβληματισμό ότι κατά τη σύνταξη των ειδικών και τοπικών πολεοδομικών σχεδίων, το υπουργείο Πολιτισμού αναφέρεται ως σημείο συλλογής πληροφοριών, ενώ από τη νομοθεσία για τις προστατευόμενες περιοχές, θα πρέπει να συνδιαμορφώνει τους όρους δόμησης και χρήσης μαζί με το υπουργείο Περιβάλλοντος. «Ελπίζω ότι θα υπάρξει συνεργασία με τους μελετητές, έχουμε ετοιμάσει πρόταση προς αυτή την κατεύθυνση, διότι θα πρέπει να δουλέψουμε μαζί».
Η αειφορία δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη
«Για πρώτη φορά στο άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Τουρισμού στην ΕΕ κατεγράφη ότι πρέπει να βλέπουμε qualitative versus quantitative growth και να υιοθετήσουμε μια προσέγγιση που εστιάζει στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη με όρους βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας των προορισμών με τη θέσπιση κανόνων περιβαλλοντικής προστασίας και επένδυση σε υποδομές που ελαχιστοποιούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η αειφορία, η βιωσιμότητα δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη» επισήμανε η υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη στην εισαγωγική της ομιλία. Τόνισε ότι απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας καθώς οι ταξιδιώτες σήμερα αναζητούν αυθεντικές εμπειρίες που εμπλουτίζουν τη ζωή τους και προορισμούς που υιοθετούν φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές.
Από την παρουσίαση «Η μεγέθυνση ως κύριο χαρακτηριστικό του Ελληνικού Τουρισμού», Μπέττυ Χατζηνικολάου, Νομικός, Tourism Expert, πρ. Πρόεδρος ΕΟΤ, Πρόεδρος Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου ΕΛΛΕΤ.
Η κα Κεφαλογιάννη εξήγησε ότι το επικείμενο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό θα αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την πολιτεία, την τοπική αυτοδιοίκηση και την τουριστική αγορά και θα προσδιορίσει έναν οργανωμένο τρόπο ανάπτυξης που θα θέτει σταθερές και ξεκάθαρες βάσεις για τη χρήση γης στην τουριστική δραστηριότητα. Υποσχέθηκε δε ότι θα γίνουν νέες ρυθμίσεις για τα ΑirBnb και τα DMMO, στις οποίες θα συμμετέχουν και τοπικοί φορείς.
Πολεοδομικά σχέδια
Όπως έγινε γνωστό κατά τη διάρκεια της ημερίδας, μέχρι τέλος της εβδομάδας θα έχουν αναρτηθεί, έστω και με τη μορφή ενός πρώτου σχεδίου, τα πολεοδομικά πρότυπα που θα συμπεριλαμβάνουν τη μεθοδολογία για την εκπόνηση της Φέρουσας Ικανότητας, όπως αποκάλυψε ο Γενικός Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος Ευθύμιος Μπακογιάννης προαναγγέλλοντας εμμέσως την κατάθεση του νομοσχεδίου για την εκτός σχεδίου δόμηση μέσα στην εβδομάδα.
Οι εκθέσεις εκτίμησης Φέρουσας Ικανότητας αποτελούν σύνολα κειμένων, πινάκων και σχεδίων που αποτυπώνουν τα εφιστάμενα πολεοδομικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικο-οικονομικά και λοιπά χαρακτηριστικά για καθένα από τα μελετώμενα, την εκτίμηση εξέλιξης αυτών των χαρακτηριστικών στο μέλλον, αναλυτικές τιμές, ιστορικές τιμές, συγχρονικές τιμές, τιμές προβολής που εμφανίζονται στους πολεοδομικούς δείκτες και την πρόταση των βιώσιμων προγραμματικών μελετών, συνυπολογιζόμενων των απόψεων των εμπλεκομένων φορέων. Με σκοπό την έγκριση του πολεοδομικού σχεδίου, οι αρμόδιοι φορείς οφείλουν να συντάσσουν και να δημοσιοποιούν ανά πενταετία εκθέσεις που τεκμηριώνουν το επίπεδο βιωσιμότητας.
Στιγμιότυπο από την τελευταία ενότητα, όπου οι συντονιστές των ομιλιών ανέλυσαν τα συμπεράσματα της ημερίδας. Γιάννης Παλαιολόγος, Τάσος Τέλλογλου, Μιχάλης Ιακωβίδης, Ελένη Μαΐστρου, Γιώργος Λιάλιος. [Βιώσιμες Κυκλάδες]
Ποιος πληρώνει τα ΕΣΧΑΣΕ
Από το Ταμείο Ανάκαμψης χρηματοδοτούνται οι 25 Στρατηγικές Επενδύσεις που έχουν επιλεγεί να γίνουν στη χώρα (με τις 9 από αυτές σε νησιά του Νοτίου Αιγαίου, κάποια από τα οποία θεωρούνται κορεσμένα). Το παράδειγμα της Σαντορίνης δημιουργεί τις πιο πολλές απορίες σχετικά με τα κριτήρια με τα οποία επιλέγονται οι Στρατηγικές Επενδύσεις καθώς το ΕΣΧΑΣΕ έχει πάρει έγκριση για επένδυση σε περιοχή Natura, πολύ κοντά σε προυπάρχουσα επένδυση που σταμάτησε το ΣτΕ.
Όχι από το ΞΕΕ για τη νομιμοποίηση των ξενοδοχείων στις παραλίες
Σε ερώτηση για τη νομιμοποίηση των ξενοδοχείων μέσα στις παραλίες, αίτημα του ΣΕΤΕ στη δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου για τις παράκτιες περιοχές, η διευθύντρια του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Αγνή Χριστίδου εξήγησε ότι «το θαλάσσιο μέτωπο είναι πολύ σημαντικό για την ξενοδοχειακή επιχείρηση, αποτελεί το πρόσωπό της, οπότε για κανέναν λόγο δεν θέλουμε να γίνει κάτι τέτοιο». Με την άποψη συμφώνησε και ο Γιώργος Βερνίκος, γγ Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων.
Πρακτικές αντιμετώπισης του υπερτουρισμού από άλλες πόλεις
| Η Βενετία ήταν μια από τις πρώτες πόλεις στην Ευρώπη που γνώρισε τον υπερτουρισμό. Όπως δήλωσε ο Δημοτικός Σύμβουλος της Βενετίας και Δικηγόρος στο Δίκτυο Ιστορικών Πόλεων της Μεσογείου ο Μάρκο Γκασπαρινέτι, «η Βενετία εφηύρε τον τουρισμό τον 19ο αιώνα και για πολλές δεκαετίες ήμασταν σίγουρα ευτυχείς που είχαμε τουρίστες, μέχρι όμως το σημείο όπου ο υπερτουρισμός σκότωσε την ποιότητα ζωής». Η Βενετία πρόκειται να αποτελέσει την πρώτη πόλη παγκοσμίως στην οποία θα επιβάλλεται από τις 25 Απριλίου 2024 χρέωση των ημερήσιων επισκεπτών, όπως εκείνων που έρχονται με κρουαζιερόπλοια ή μικρά σκάφη. «Θα χρεώνουμε €5 για την είσοδο στο κέντρο της Βενετίας, με εξαίρεση ορισμένα νησιά, όπως το Μουράνο, το Μπουράνο και το Λίντο». Ως προς τη φέρουσα ικανότητα των καταλυμάτων, ο αριθμός των κλινών για τους τουρίστες ξεπερνά τον αριθμό των κλινών για τους κατοίκους. «Στην αιχμή της σεζόν, η Βενετία φιλοξενεί 100.000 τουρίστες την ημέρα, ενώ οι μόνιμοι κάτοικοι δεν ξεπερνούν πλέον τις 50.000. Παράλληλα χάνουμε 1.000 κατοίκους ετησίως» είπε ο Γκασπαρινέτι. Η Κρακοβία την τελευταία δεκαετία επενδύει σε διάφορους κλάδους προκειμένου να δώσει στην πόλη μία νέα προσέγγιση και να μετατραπεί από προορισμό «τουρισμού αναψυχής» σε προορισμό «πολιτιστικού τουρισμού», εξήγησε ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Ρόμπερτ Πιασκόφσκι. «Το 2020 και το 2021, εφαρμόσαμε ένα πρόγραμμα όπου νέοι σε όλη την πόλη αλληλοεπιδρούσαν με τους τουρίστες εξηγώντας τι είναι ευπρόσδεκτο, και τι όχι. Η μεγαλύτερη πρόκληση για εμάς τώρα είναι να καθιερώσουμε έναν φόρο τουρισμού στην Πολωνία, όπου κάθε επισκέπτης θα μπορεί να συνεισφέρει στην πολιτιστική κληρονομιά ή τα έξοδα που φέρνει ο τουρισμός». Η Λισαβόνα αναγνωρίστηκε ως ο «καλύτερος ευρωπαϊκός προορισμός πόλης» για το 2023 στα World Travel Awards. Ο δήμαρχος Κάρλος Μοέδας, διερωτώμενος πώς διαχειρίζεται τις πιέσεις που ασκεί ο τουρισμός στην ποιότητα ζωής των κατοίκων, απάντησε ότι «αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε όλα τα έσοδα από τον φόρο τουρισμού για να βελτιώσουμε τη ζωή των ανθρώπων». Τα έσοδα διατίθενται κυρίως για επενδύσεις σε υποδομές και υπηρεσίες σχετικές με τον τουρισμό, όπως το νέο Μουσείο Βασιλικού Θησαυρού που χρηματοδοτήθηκε εξολοκλήρου από τον τουριστικό φόρο. Παράλληλα, αντί για πόσιμο νερό, τα λύματα από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού χρησιμοποιούνται για τον καθαρισμό των δρόμων και το πότισμα των κήπων. «Διατηρώντας την πόλη καθαρή, οι άνθρωποι αισθάνονται ότι ο τουρισμός συμβάλλει θετικά στη ζωή τους. Είμαι σίγουρος ότι το μέλλον του τουρισμού είτε είναι πράσινο είτε δεν υπάρχει». Η Λισαβόνα, που αναγνωρίστηκε από την Κομισιόν ως «Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Καινοτομίας» για το 2023, έχει δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες για τους νέους και τους ηλικιωμένους. |