Mία πολύ σημαντική επιστημονική εκδήλωση στον χώρο της ηφαιστειολογίας θα πραγματοποιηθεί στη Σαντορίνη και στη συνέχεια στη Μήλο, το προσεχές φθινόπωρο 23-28 Οκτωβρίου 2023 όπως αναφέρει η “Κοινή Γνώμη”.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της επιτροπής για την Ηφαιστειακή Γεωλογία της IAVCEI (International Association of Volcanology and Chemistry of the Earth’s Interior) πρόκειται για το 6ο διεθνές workshop που διοργανώνεται και θα έχει στο επίκεντρο της προσοχής, τα ηφαίστεια της Σαντορίνης και της Μήλου.
Γ. Βουγιουκαλάκης: “Μελετούμε και καταγράφουμε τη γεωλογία των ηφαιστείων”
Ο ηφαιστειολόγος και ερευνητής της κρατικής γεωλογικής υπηρεσίας της ΕΑΓΜΕ, Γιώργος Βουγιουκαλάκης, μίλησε στην “Κοινή Γνώμη” για τη πολύ σπουδαία επιστημονική εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί σε Σαντορίνη και Μήλο, λέγοντας ότι “η συνάντηση αυτή οργανώνεται από την επιτροπή για την Ηφαιστειακή Γεωλογία της IAVCEI, που ασχολείται με την γεωλογία των ηφαιστείων.
Δηλαδή με ποιο τρόπο, μελετούμε και καταγράφουμε τη γεωλογία των ηφαιστείων, πως φτιάχνουμε τους γεωλογικούς χάρτες και πως ορίζουμε τους σχηματισμούς και τι νόημα μπορεί να έχουν αυτοί οι σχηματισμοί. Πρέπει να αναλυθούν με ποια λογική γίνονται για να είναι χρήσιμοι τόσο για την οικονομική γεωλογία, για όσους θέλουν να ασχοληθούν με ορυκτά, όσο και του ηφαιστειακού κινδύνου, αν κάποιος θέλει να εκτιμήσει κινδύνους, από τις διάφορες φάσεις της δημιουργίας του ηφαιστείου. Οπότε αυτή η επιτροπή τα τελευταία χρόνια κάνει σχεδόν κάθε χρόνο (εκτός της περιόδου του κορωνοϊού) μία διεθνή συνάντηση και η τελευταία ήταν στη Νέα Ζηλανδία.
Σε κάθε τέτοια συνάντηση, συζητάμε τα προβλήματα που έχουν προκύψει στο ενδιάμεσο διάστημα, τον τρόπο που ο καθένας μας ερμηνεύει τη γεωλογία των ηφαιστείων της χώρας του, πως μπορεί να βοηθηθεί από τους άλλους και πως προσπαθούμε όλοι μαζί να καλυτερέψουμε τις μεθόδους μελέτης για να έχουμε χρήσιμα συμπεράσματα για τους πολίτες και την πολιτεία.”
“Μικρές εκρήξεις είναι πιθανό να ζήσουμε, αλλά έχουμε τα μέσα να τις προβλέψουμε”
Στο κομμάτι που πολλές φορές βρίσκεται στα χείλη του κόσμου, για το αν και κατά πόσο θα έχουμε νέα έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης, ο κ. Βουγιουκαλάκης, αναφέρει: “Σίγουρα πρέπει να πούμε στον κόσμο ότι αυτή η συνάντηση ήταν προγραμματισμένη για τον πρώτο χρόνο του covid και μετά κάθε χρόνο έπαιρνε αναβολή, οπότε σε καμία περίπτωση δεν συνδέεται αυτή η συνάντηση που θα κάνουμε, με οποιαδήποτε κατάσταση, οποιουδήποτε ηφαιστείου. Έτσι κι αλλιώς θα επισκεφτούμε και την Μήλο, όχι μόνο την Σαντορίνη, άρα δεν έχει σχέση με την ενεργότητα ή μη του ηφαιστείου.
Η Σαντορίνη έχει ένα πολύ μεγάλο γεωλογικό ενδιαφέρον, γιατί έχει στην ουσία, όλους τους σχηματισμούς να εμφανίζονται στα γκρεμνά την καλδέρας, που είναι πολύ δύσκολο να αποτυπωθούν στον χάρτη, ενώ παράλληλα στην Μήλο, έχουμε άλλα προβλήματα.” Κλείνοντας ανέφερε, ότι “όλα τα ηφαίστεια είναι ενεργά και θεωρητικά κάποια στιγμή, θα επαναδραστηριοποιηθούν, το πότε, μπορούμε να το προβλέψουμε μόνο βραχυπρόθεσμα, καθώς μακροπρόθεσμα, ξέρουμε ότι η Σαντορίνη δεν θα κάνει ποτέ μεγάλη έκρηξη, τουλάχιστον για τα επόμενα 10.000 χρόνια. Μικρές εκρήξεις παρόλα αυτά είναι πιθανό να ζήσουμε, αλλά έχουμε όλα τα κατάλληλα μέσα για να το προβλέψουμε και χρόνο ικανό για να μη δημιουργήσει προβλήματα σε κανέναν.”
Γιατί στη Σαντορίνη
Η Σαντορίνη είναι ένα από τα πιο βίαια ηφαίστεια καλδέρες παγκοσμίως, το πιο ενεργό ηφαίστειο στην Ελλάδα με δώδεκα πλινιακές εκρήξεις τα τελευταία 360.000 χρόνια, τουλάχιστον τέσσερις από τις οποίες προκάλεσαν κατάρρευση καλδέρας. Η τελευταία, η έκρηξη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (3,6 ka) που σχηματίζει καλδέρα, ήταν μια από τις μεγαλύτερες εκρήξεις στη Γη τα τελευταία 10.000 χρόνια. Τα ενεργά ηφαιστειακά κέντρα περιλαμβάνουν α) την ενδοκαλδερική Καμένη με 8 ιστορικές εκρήξεις από το 197 π.Χ. έως το 1950 μ.Χ. και β) το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κουλούμπο, 16 χλμ. ΒΑ από την Καμένη, με υποπλίνια έκρηξη το 1650 μ.Χ., η οποία προκάλεσε 70 θανάτους.
Η Σαντορίνη είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για μια συνάντηση εργασίας της Επιτροπής Γεωλογίας Ηφαιστείων αφού:
• Υπάρχει βαθιά γνώση της ηφαιστειακής ακολουθίας, χωρίς αμφισβητήσεις σχετικά με τα προϊόντα που εμφανίζονται, τη σειρά γεγονότων, την ηλικία κ.λπ.
• Η παρουσία εξαιρετικών εμφανίσεων, εύκολης πρόσβασης, ένα υπαίθριο ηφαιστειολογικό μουσείο, ένα υπαίθριο βιβλίο ηφαιστειολογίας πεδίου.
• Παρουσία όλης της πιθανής σειράς χερσαίων ηφαιστειακών προϊόντων και δομών: – Βασαλτικές έως ρυολιθικές λάβες και πυροκλαστικές αποθέσεις οποιασδήποτε πιθανής διαδικασίας εναπόθεσης (Στρομπόλια, Βουλκάνια, Σουρτσεϊανή, Πλίνια) και μεγέθους. – Ασπιδόμορφα ηφαίστεια και δακτύλιοι τόφφων. – Πολλαπλές καλδερικές καταρρεύσεις με ορατές ασυμφωνίες παλαιοκαλδέρας.
• Χαρτογραφική ομαδοποίηση σχηματισμών λόγω απόκρημνης τοπογραφίας (χείλος καλδέρας).
• Ένας τόπος με μοναδική φυσική και πολιτιστική σημασία (οικισμός Ακρωτηρίου Ύστερης Εποχής του Χαλκού, καλδέρα, οινοποιεία κ.λπ.)
Γιατί στη Μήλο
Η Μήλος είναι ένα σύνθετο ηφαίστειο, που αποτελείται από διαφορετικά ηφαιστειακά οικοδομήματα, όπως θόλους λάβας που προκύπτουν από περιορισμένη μετανάστευση πόρων, που διαπερνούν παχιές ηφαιστειοκλαστικές αποθέσεις, οι περισσότερες από τις οποίες εναποτίθενται σε υποθαλάσσιο περιβάλλον. Τα νεότερα ηφαιστειακά προϊόντα (110-70 ka) είναι ο δακτύλιος τόφφων Φυριπλάκα και οι σχετικές ρυολιθικές ροές λάβας.
Από το 1 Ma. πριν, η Μήλος φιλοξενεί ένα γεωθερμικό πεδίο υψηλής ενθαλπίας που προκαλεί υπερβολικές υδροθερμικές αλλοιώσεις δημιουργώντας βιομηχανικά κοιτάσματα ορυκτών και κοιτάσματα βασικών και πολύτιμων μετάλλων.
Η περιοχή είναι τεκτονικά ενεργή, με σεισμούς που προκαλούν πολλές μεγάλες υδροθερμικές εκρήξεις, τόσο πριν όσο και μετά την τελευταία ηφαιστειακή έκρηξη.
Οι παλαιότερες υδροθερμικές εκρήξεις εναπόθεσαν εκτεταμένα λασπορεύματα και ρεύματα συντριμμ΄στων, πλούσια σε θραύσματα του σχιστολιθικού υποβάθρου, το σχηματισμό «Πράσινο Λαχάρ». Οι νεότερες υδροθερμικές εκρήξεις στους ιστορικούς χρόνους (350-400 μ.Χ.) λαμβάνουν χώρα στην περιοχή της ΝΑ Μήλου.
Η Μήλος είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για μια συνάντηση εργασίας της Επιτροπής Γεωλογίας Ηφαιστείων λόγω:
• Παρουσίας εκτεταμένων υποβρυχίων σειρών τόφφων και τοφφιτών.
• Θεαματικές υδροθερμικές αλλοιώσεις και κοιτάσματα.
• Τεράστιες υδροθερμικές εκρήξεις του ύστερου Τεταρτογενούς, μεγάλοι κρατήρες και παχιές αποθέσεις.
• Εκτεταμένη ιστορική (350~400 μ.Χ.) υδροθερμική εκρηκτική δραστηριότητα.
• Θεαματικά προϊστορικά λατομεία οψιανού και οικισμοί (π.χ. Φυλακωπή)
Η ταυτότητα του workshop και ο στόχος
Ο γενικός στόχος του workshop, στο οποίο αναμένεται να συμμετέχουν περίπου 50 επιστήμονες, είναι να παρέχει ένα φόρουμ για παρουσίαση και συζητήσεις σχετικά με τα τρέχοντα θέματα της ηφαιστειακής γεωλογίας. Τα προηγούμενα workshop της επιτροπής για τη Ηφαιστειακή Γεωλογία της IAVCEI, διοργανώθηκαν ως εξής: Μαδέρα (Ιούλιος 2014), Πράγα (Ιούλιος 2015), Αίτνα και Αιολικά νησιά (Ιούλιος 2016), Τρανσυλβανία (2017) και Νέα Ζηλανδία (2019). Το workshop του ερχόμενου Οκτωβρίου διοργανώνεται με τη συνεργασία της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης Ηφαιστείου Σαντορίνης ΙΜΠΗΣ).
Την επιστημονική και οργανωτική επιτροπή του workshop αποτελούν οι Γ. Βουγιουκαλάκης (ΕΑΓΜΕ, ΙΜΠΗΣ), G. Groppelli (CNR, VGC – IAVCEI), J. Martì (CSIC, VGC – IAVCEI), Κ. Παπαζάχος (ΑΠΘ, ΙΜΠΗΣ), Σπ. Παυλίδης (ΑΠΘ, ΙΜΠΗΣ), Χ. Κανελλόπουλος (ΕΑΓΜΕ), R. Sulpizio (UniBa, IAVCEI), F. Lucchi (UniBo, VGC – IAVCEI), C. Tranne (UniBo). Τα τοπικά οργανωτικά θέματα, στη Σαντορίνη και στη Μήλο, έχει αναλάβει το τουριστικό γραφείο NST Travel. Η δήλωση συμμετοχής γίνεται στο email gvoug@igme.gr(link sends e-mail) με προθεσμία ως τις 31 Αυγούστου 2023.
Πηγή: “Κοινή Γνώμη”