“Αυτά δεν είχαν επιλογή”. Αυτές τις λίγες βρήκαν οι άνθρωποι να γράψουν πάνω στο μάρμαρο του μνημείου με το οποίο η Μεγάλη Βρετανία έχει τιμήσει τα ζώα που σκοτώθηκαν κατά την διάρκεια των μεγάλων πολέμων στην Ευρώπη. Υπολογίζεται πως τα ζώα που έπεσαν κατά την διάρκεια συγκρούσεων στους δύο παγκόσμιους πολέμους ξεπερνούν τα 20 εκατομμύρια. Στην πλειοψηφία τους άλογα, γαϊδούρια, μουλάρια, σκυλιά και περιστέρια ενώ άγνωστος θα μείνει για πάντα ο αριθμός των ζώων που πέθαναν από την πείνα και τις κακουχίες.
Τα ζώα υπήρξαν και παραμένουν μέχρι σήμερα μέρος των πολέμων και των ένοπλων συγκρούσεων σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Για χιλιετίες, τα ζώα χωρίς να είναι δική τους επιλογή ήταν μέρος των ένοπλων συγκρούσεων όχι μόνο ως θύματα αλλά και ως ενεργοί συμμετέχοντες στον πόλεμο. Μια σχεδόν άγνωστη ιστορία είναι τα σκυλιά αυτοκτονίας που χρησιμοποιήθηκαν από τον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου. Σκυλιά που εκπαιδεύτηκαν να τρέχουν προς τα εχθρικά άρματα ενώ έφεραν πάνω τους βόμβες, τις οποίες οι στρατιώτες πυροδοτούσαν την κατάλληλη στιγμή.
Καθώς η χρήση ζώων στου πολέμους αποτελεί – εκτός ελαχίστων και ειδικών περιπτώσεων – παρελθόν και τα ζώα πλέον δεν συμμετέχουν σε αυτούς είναι ξεκάθαρο πως τα μη ανθρώπινα θύματα λογίζονται απλώς σαν παράπλευρες απώλειες χωρίς να υπολογίζονται στις πραγματικές απώλειες των ανθρώπινων ένοπλων συγκρούσεων. Είναι γεγονός πως ο πόνος των μη ανθρώπινων ζώων κατά τη διάρκεια των πολέμων συχνά παραβλέπεται και θεωρείται ανάξιος λόγου μπροστά στις ανθρώπινες απώλειες και στον ανθρώπινο πόνο. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ο πόλεμος προκαλεί θάνατο και ταλαιπωρία στα ζώα, μερικές φορές σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα από ότι στους ανθρώπους.
Οι πόλεμοι στην Αφρική και η άγρια ζωή
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature και ανέλυσε δεδομένα από το 1946 ως τις μέρες για να εντοπίσει τις επιπτώσεις των μικρής ή μεγάλης κλίμακας συγκρούσεων στους πληθυσμούς θηλαστικών της Αφρικής έδειξε πως οι πόλεμοι έχουν προκαλέσει τεράστια μείωση στους πληθυσμούς των μεγάλων φυτοφάγων ζώων της ηπείρου όπως ελέφαντες, ρινόκεροι και ιπποπόταμοι. Στην μελέτη περιλαμβάνονταν τα άγρια ζώα που τραυματίστηκαν θανάσιμα κατά την διάρκεια βομβαρδισμών και ανταλλαγή πυρών, τα ζώα που κυνηγήθηκαν και σκοτώθηκαν για την τροφή των στρατευμάτων, τα ζώα που αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν για την οικονομική ενίσχυση των πολεμικών ταμείων αλλά και τα ζώα που σκοτώθηκαν ως περιβαλλοντικό πλήγμα του εκάστοτε εχθρού.
Ζωολογικοί κήποι
Μετά την εισβολή των αμερικανικών στρατευμάτων το 2003, στη Βαγδάτη, οι δυνάμεις του καθεστώτος απελευθέρωσαν από τον ζωολογικό κήπο της ιρακινής πρωτεύουσας αλλά και από ιδιωτικές κατοικίες μεγάλα σαρκοφάγα ζώα όπως λιοντάρια, πάνθηρες και τζάγκουαρ. Η κίνηση αυτή είχε σκοπό την πρόκληση πανικού στους δρόμους της πόλης σε μια απέλπιδη προσπάθεια να εμποδιστεί η προέλαση των αμερικανών. Το αποτέλεσμα ήταν όλα τα ζώα να σκοτωθούν καθώς τρομαγμένα και αυτά βρέθηκαν στο μέσον των συγκρούσεων. Τα αιχμάλωτα ζώα των ζωολογικών κήπου αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία θυμάτων πολέμου καθώς στις περιόδους αυτές τα ζώα μπορεί να θανατωθούν, να φαγωθούν, να τραυματιστούν, να λιμοκτονήσουν, να κλαπούν και να πουληθούν, να κακοποιηθούν ακόμη και να απελευθερωθούν στις ζώνες των συγκρούσεων όπως στην περίπτωση της Βαγδάτης.
Από πόλεμο σε πόλεμο
Κατά την διάρκεια του πολέμου ο αμερικανικός έκανε εκτεταμένη χρήση του φυτοκτόνου δηλητηρίου με την ονομασία “Agent Orange” για την εξάλειψη της δασικής κάλυψης των Βιετκόνγκ. Μόνο που το δηλητήριο αυτό κατέστρεψε τα ενδιαιτήματα των τίγρεων, των ασιατικών ελεφάντων, των λεοπαρδάλεων και πολλών ακόμη ειδών ενώ τουλάχιστον 40.000 ζώα σκοτώθηκαν από νάρκες ξηράς που δεν είχαν εκραγεί τα 20 χρόνια μετά τον πόλεμο. Ο εμφύλιος πόλεμος της Μοζαμβίκης (1977-92) είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθούν κατά 90% οι πληθυσμοί ελεφάντων και καμηλοπαρδάλεων. Ο πόλεμος ανάμεσα στο Ιράν και στο Ιράκ κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 80 είχε σαν τραγικό αποτέλεσμα να εξαφανιστούν οριστικά ή να φτάσουν στα όρια της εξαφάνισης άγρια ζώα των δύο χωρών όπως αγριοκάτσικα, λύκοι, ενυδρίδες, πελεκάνοι, ύαινες, και ποταμίσια δελφίνια. Ο μακροχρόνιος εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν μείωσε τον αριθμό των ελεφάντων της χώρας από 100 χιλιάδες το 1983 σε μόλις 5.000 το 2005. Στο Αφγανιστάν μόνο οι νάρκες που τοποθέτησαν τα κατά καιρούς αντιμαχόμενα στρατόπεδα σκότωσαν τον μισό από τον συνολικό πληθυσμό των ζώων της χώρας. Κατά την διάρκεια του δύο μόλις χρόνων Πολέμου του Κόλπου υπολογίζεται πως σκοτώθηκαν στο Κουβέιτ 790.000 πρόβατα, 12.500 αγελάδες και 2.500 άλογα. Στο ίδιο διάστημα το 85% των ζώων στον Διεθνή Ζωολογικό Κήπο του Κουβέιτ πέθανε από την πείνα ενώ η περίφημη διαρροή πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο από τα ιρακινά στρατεύματα προκάλεσε τον θάνατο έως και 230.000 υδρόβιων ζώων και πτηνών.
Οι απώλειες στην Ουκρανία
Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Πολιτικής και Τροφίμων της Ουκρανίας, ο επίσημος εκτιμώμενος αριθμός ζώων που σκοτώθηκαν από την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου είναι 42.000 πρόβατα, 92.000 βοοειδή, 258.000 χοίροι, περισσότερα από 5,7 εκατομμύρια πουλερικά. Στην πραγματικότητα, αυτοί οι αριθμοί είναι σίγουρα πολύ υψηλότεροι καθώς δεν έχουν υπολογιστεί ακόμα οι απώλειες στην άγρια ζωή της χώρας αλλά και στα ζώα συντροφιάς που συνήθως εγκαταλείπονται και χάνονται στο χάος του πολέμου, ειδικά όταν οι ιδιοκτήτες τους εκτοπίζονται ή γίνονται πρόσφυγες. Γιατί μπορεί οι φωτογραφίες με τους πρόσφυγες που φεύγουν αγκαλιά με έναν σκύλο να συγκινούν αλλά δεν απεικονίζουν την σκληρή πραγματικότητα της εγκατάλειψης που κρύβεται πίσω από τους καπνούς των βομβαρδισμών.
Πηγή: ΑΥΓΗ/Πέτρος Κατσάκος