Ο Κόουλ Σμιθ είναι ένας σεναριογράφος και σκηνοθέτης που ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ, ο οποίος στα νιάτα του έκανε μία πολύ ασυνήθιστη -τουλάχιστον για μας- δουλειά. Ήταν ένας απ’ τους χειριστές του πυρηνικού οπλοστασίου, δηλαδή είχε τη δυνατότητα -αν έπαιρνει την εντολή- να εξαφανίσει μία ολόκληρη πόλη με το πάτημα ενός απλού κουμπιού.
Σήμερα έχοντας αφήσει πίσω του την καριέρα στη στρατιωτική αεροπορία των ΗΠΑ και βλέποντας τη συζήτηση γύρω απ’ τα πυρηνικά να ξαναφουντώνει με αφορμή τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αποφάσισε να μοιραστεί τις εμπειρίες του από τις μέρες που έκανε βάρδιες δίπλα σε πυραύλους. Μίλησε στον Guardian και αποκάλυψε μεταξύ άλλων, πόσο κοντά βρέθηκε κάποτε η ανθρωπότητα στην ανατίναξη ενός πυραύλου κατά λάθος:
“Από το 2012 έως το 2017, εργάστηκα ως χειριστής πυρηνικών πυραύλων της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ. Ήμουν 22 χρονών όταν ξεκίνησα. Κάθε φορά που κατέβαινα στο σιλό του πυραύλου, έπρεπε να είμαι έτοιμος να εκτοξεύσω, σε μια στιγμή, ένα πυρηνικό όπλο που θα μπορούσε να εξαλείψει μια πόλη στο μέγεθος της Νέας Υόρκης από προσώπου γης.
Στην τεράστια πόρτα του κέντρου ελέγχου εκτόξευσης, κάποιος είχε ζωγραφίσει μια τοιχογραφία με το λογότυπο μιας πίτσας Domino με τη μακάβρια λεζάντα: “Παγκόσμια παράδοση σε 30 λεπτά ή λιγότερο. Διαφορετικά η επόμενη θα είναι δωρεάν”.
Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, έχω ακούσει περισσότερες συζητήσεις για πυρηνικό πόλεμο από ό,τι τα εννιά χρόνια που φορούσα τη στολή της πολεμικής αεροπορίας. Χαίρομαι που οι άνθρωποι συζητούν επιτέλους τους υπαρξιακούς κινδύνους των πυρηνικών όπλων. Υπήρξαν περισσότερες φορές που βρεθήκαμε κοντά στο όλεθρο από όσες πραγματικά γνωρίζει ο κόσμος.
Ο Γκρεγκ Ντέβλιν ήταν ένας αεροπόρος, ο οποίος διορίστηκε σε μια ομάδα διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων (ICBM) στο Αρκάνσας το 1980. Ένα βράδυ ήταν παρών σε μια διαρροή στη δεξαμενή καυσίμου του πυραύλου. Ένας νεαρός αεροπόρος που εργαζόταν σε έναν σωλήνα εκτόξευσης ICBM είχε ρίξει κατά λάθος μια υποδοχή από το κιτ εργαλείων του. Η υποδοχή έπεσε κάτω στο σιλό και τρύπησε τη δεξαμενή καυσίμου του πρώτου σταδίου. Το υγρό καύσιμο του πυραύλου εξερράγη. Ο Ντέβλιν πετάχτηκε 18 μέτρα μακριά, πάνω σε έναν δρόμο, παρακολουθώντας ταυτόχρονα μία τεράστια βολίδα να υψώνεται από πάνω.
Το ICBM είχε μια κεφαλή εννέα μεγατόνων στην κορυφή -το πιο ισχυρό μεμονωμένο πυρηνικό όπλο στην αμερικανική ιστορία. Όταν ο πύραυλος εξερράγη, η κεφαλή έπεσε μέσα στο δάσος και εξαφανίστηκε μέσα στη νύχτα.
“Ήμουν σε κατάσταση σοκ και πονούσα, αλλά ήξερα ότι ο πύραυλος δεν είχε εκραγεί”, μου είπε ο ίδιος, “επειδή θυμήθηκα εκείνες τις ιστορίες από τη Χιροσίμα όπου οι άνθρωποι είχαν μετατραπεί σε κάρβουνα. Ήμουν ζωντανός”.
Παρόλο που η πυρηνική κεφαλή δεν εξερράγη, το ατύχημα και πάλι στοίχισε τη ζωή ενός αεροπόρου και τραυμάτισε άλλους 21, συμπεριλαμβανομένου και του Ντέβλιν.
Όταν εκπαιδευόμουν ως χειριστής πυρηνικών πυραύλων, ο εκπαιδευτής μου μού είπε την ιστορία του τι συνέβη στο Αρκάνσας εκείνο το βράδυ το 1980. Είναι μια πασίγνωστη ιστορία στον δικό μας κύκλο. Ιστορίες σαν αυτές ήταν ένας τρόπος για να εξηγηθεί στους νεαρούς αξιωματικούς η ακεραιότητα που απαιτείται προκειμένου να είναι κάποιος καλός διαχειριστής αυτών των όπλων, αλλά και μια προειδοποίηση για το πόσο γρήγορα τα πράγματα μπορούν να πάνε στραβά.
Αυτήν την προειδοποίηση την είχα πολύ έντονα στο μυαλό μου τη μέρα που ξεκίνησα την πρώτη μου βάρδια μέσα στο κλειστοφοβικό υπόγειο σιλό πυραύλων που στεγαζόταν μέσα στο κέντρο ελέγχου εκτόξευσης.
Αλλά κάπου στην πορεία μου, μετά από σχεδόν 300 “alert” -24ωρες βάρδιες ως επικεφαλής ενός πληρώματος εκτόξευσης- άρχισα να νιώθω ότι η ιστορία δεν ήταν τίποτα περισσότερο από κάτι που χρησιμοποιούσαν για να ψαρώνουν για τους πρωτάρηδες. Παρομοίως, νομίζω ότι μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το ευρύ κοινό άρχισε να ξεχνάει την απειλή του πυρηνικού πολέμου.
Αυτή η απειλή απλώς δεν φαινόταν πιθανή στις νέες γενιές σε αντίθεση με εκείνους που μεγάλωσαν χωμένοι κάτω από τα σχολικά τους θρανία, όπου και κρύβονταν κατά τη διάρκεια ασκήσεων πυρηνικής επίθεσης.
Και τα νεαρά πληρώματα όμως που διαχειρίζονται σήμερα αυτό το πυρηνικό οπλοστάσιο δεν έχουν μείνει ανεπηρέαστα από αυτήν τη μεταψυχροπολεμική οκνηρία. Το 2013, κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους στο πλήρωμά μου, 11 αξιωματικοί του ICBM ενεπλάκησαν σε σκάνδαλο ναρκωτικών. Το επόμενο έτος, 34 αξιωματικοί εκτόξευσης ICBM ενεπλάκησαν σε ένα σκάνδαλο αντιγραφής στις εξετάσεις του μήνα.
Η Ντέμπορα Λι Τζέιμς, γραμματέας της Πολεμικής Αεροπορίας εκείνη την εποχή, είπε: ‘Αυτή ήταν μια αποτυχία στο ζήτημα της ακεραιότητας για ορισμένους από τους αεροπόρους μας. Δεν ήταν αποτυχία της πυρηνικής μας αποστολής’.
Σε μια προσπάθεια να σώσει την αξιοπρέπεια και την αξιοπιστία των χειριστών πυρηνικών πυραύλων, η γραμματέας αποκάλυψε την περίεργη κατάσταση κάτω απ’ την οποία πρέπει να ζει κάθε χειριστής πυρηνικών.
Καθημερινά μας λένε ότι η ακεραιότητά μας είναι ζωτικής σημασίας για την αποτρεπτική αξία των πυρηνικών όπλων και βοηθά να γίνει ο κόσμος πιο ασφαλής. Αλλά απ’ την άλλη, ποιος άντρας ή γυναίκα με ακεραιότητα θα μπορούσε να εκτοξεύσει ένα πυρηνικό όπλο;
Όπως μας υπενθυμίζει ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ζωή με τα πυρηνικά όπλα δεν είναι ούτε ασφαλέστερη ούτε πιο ειρηνική. Αν μελετήσετε τον πυρηνικό πόλεμο, θα μάθετε για τους “μεγατόνους” και τις πυρηνικές αποδόσεις, τα αποθέματα και τις δαπάνες του προϋπολογισμού. Αυτοί οι αριθμοί ποσοτικοποιούν τον τεράστιο κίνδυνο των πυρηνικών αλλά επίσης, καθιστώντας αυτόν τον κίνδυνο αφηρημένο, τον θολώνουν.
Απ’ την άλλη, ο Γκρεγκ Ντέβλιν έχει κι εκείνος αποκομίσει μερικούς “αριθμούς” από την εμπειρία του με τους πυραύλους. “Από εκείνη την έκρηξη μέχρι σήμερα, έχω κάνει 13 χειρουργεία στη σπονδυλική στήλη. Ζω τα τελευταία δέκα χρόνια παίρνοντας μορφίνη”.
Τα πυρηνικά όπλα μετατρέπουν τα πιο σημαντικά μέρη της ζωής σε αριθμούς -πράγμα που είναι ακριβώς ο τρόπος σκέψης που πρέπει να έχει μία κοινωνία για να θεωρεί ότι η εκτόξευση πυρηνικού πυραύλου είναι μια πιθανή στρατιωτική λύση σε περίπτωση πολέμου. Γιατί στον απόηχο μιας πυρηνικής επίθεσης δεν θα υπάρχουν πια άτομα, παρά μόνο αριθμοί.