Ο Κώστας Παπαϊωάννου, ο δημιουργός και εκδότης του «Ποντικιού» από το 1979 έως το 2005, ο οποίος έφυγε από κοντά μας την Παρασκευή 4 Μαρτίου το πρωί σε ηλικία 84 ετών, ήταν μια σπάνια περίπτωση δημοσιογράφου.
Γεννήθηκε το 1938 στη Νέα Σμύρνη και μπήκε στη δημοσιογραφία νεαρός, μόλις 18 ετών, το 1956, στην εφημερίδα «Ακρόπολις» ως δικαστικός και ελεύθερος ρεπόρτερ. Έμεινε εκεί μέχρι το 1974, όταν έφυγε για «Τα Νέα» και ανέλαβε υπεύθυνος του πολιτικού ρεπορτάζ. Ταυτοχρόνως (1975-78) διετέλεσε αρχισυντάκτης του περιοδικού «Αντί».
Το «Ποντίκι»
Άνθρωπος ανήσυχος, δημιουργικός, με αστείρευτο χιούμορ, το 1979 δημιούργησε – μαζί με τους αρχικούς εταίρους και συνεργάτες του – το «Ποντίκι», μια «πολιτική, σατιρική, αποκαλυπτική» εφημερίδα που δεν είχε (και ουδέποτε απέκτησε) το όμοιό της στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Η γαλλική «Le Canard Enchainé» θα μπορούσε να θεωρείται κάτι αντίστοιχο, ωστόσο πρόκειται για ένα έντυπο σατιρικό μεν, αλλά ασχολούμενο κατά βάση με την παραπολιτική. Το «Ποντίκι», αντιθέτως, είναι το μοναδικό έντυπο που συνδύασε με τόσο μεγάλη επιτυχία το χιούμορ και την ενασχόληση με τη «βαριά» πολιτική.
Με ύφος ανελέητα σατιρικό, με γλώσσα λαϊκή, την οποία καθιέρωσε στον ελληνικό μεταπολιτευτικό Τύπο, έλεγε πάντα τα πράγματα με το όνομά τους, χωρίς ωραιοποιήσεις, και δεν φοβόταν τη σύγκρουση. Ο Παπαϊωάννου έφτιαξε μια εφημερίδα πατριωτική και δημοκρατική από την πρώτη μέχρι την τελευταία της σελίδα.
Τίμησε και κόσμησε τη δημοσιογραφία
Μια από τις μεγάλες του αγάπες ήταν η Θεσσαλονίκη, η πόλη που συνδέθηκε με κάποιες από τις πιο συγκλονιστικές πολιτικές, αστυνομικές και δικαστικές υποθέσεις του 20ού αιώνα.
Η δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ το 1948 εν μέσω του Εμφυλίου, η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς το 1963, η υπόθεση του Αριστείδη Παγκρατίδη, ο οποίος καταδικάστηκε – σε μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες δίκες – σαν ο «δράκος του Σέιχ Σου» το 1968, απασχόλησαν αμέτρητες σελίδες του «Ποντικιού». Και οι τρεις αυτές συγκλονιστικές υποθέσεις έγιναν υπέροχα βιβλία από το χέρι του Κώστα.
Ταυτοχρόνως ασχολιόταν διαρκώς με όλα τα μεγάλα πολιτικά θέματα και γεγονότα που καθόρισαν τη χώρα από το 1940 και ύστερα.
Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος, μετεμφυλιακή Ελλάδα, ξένη εξάρτηση, παλάτι, Αποστασία, χούντα, Κυπριακό, μεταπολίτευση, η πολιτική ιστορία της Δεξιάς, του Κέντρου και της Αριστεράς προσέφεραν μια ανεξάντλητη θεματολογία, την οποία ο Κώστας αποτύπωνε διαρκώς στις σελίδες του «Ποντικιού» προσφέροντας στους αναγνώστες της εφημερίδας ένα εκπληκτικό πανόραμα της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας της χώρας μας.
Μεγάλο μέρος από αυτά τα κείμενα, επιμελημένα και συμπληρωμένα με επιπλέον υλικό, κυκλοφόρησαν σε βιβλία είτε από τον εκδοτικό οίκο του «Ποντικιού» είτε, αργότερα, από άλλους εκδότες.
Πάνω απ’ όλα όμως ο Κώστας παθιαζόταν με τα πολιτικά πράγματα του παρόντος. Άλλωστε οι δεκαετίες του 1980, του 1990 και του 2000 – έως το 2005, οπότε αποχώρησε για να ζήσει με ηρεμία στην αγαπημένη του Αίγινα και να συνεχίσει τη συγγραφή βιβλίων – κάθε άλλο παρά ήρεμες υπήρξαν.
Η ένταξη στην ΕΟΚ, η άνοδος του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου, το τέλος του «καραμανλισμού», η επάνοδος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στο προσκήνιο, η «εποχή Σημίτη», τα μεγάλα σκάνδαλα αυτών των δεκαετιών, η μόνιμη τουρκική επιθετικότητα, το «Μακεδονικό», οι σκληρές πολιτικές αντιπαραθέσεις αυτών των τριών δεκαετιών προσέφεραν ανεξάντλητη πολιτική και δημοσιογραφική ύλη. Και αποτέλεσαν μια διαρκή κινητήριο δύναμη για έναν δημοσιογράφο με τη φλόγα, το πάθος και το διαμέτρημα του Κώστα. Ενός ανθρώπου που πάντα τιμούσε και κοσμούσε τη δημοσιογραφία.
Δάσκαλος και φίλος
Σε προσωπικό επίπεδο, όσοι τον ζήσαμε κρατάμε έναν απίστευτο πλούτο αναμνήσεων. Δουλευταράς, ακούραστος, απαιτητικός, επίμονος στα θέματα της δουλειάς. Και ταυτοχρόνως πλακατζής, με ατέλειωτη όρεξη να διηγείται τρομερές ιστορίες με τρόπο τόσο γλαφυρό, ώστε να νομίζεις τελικά ότι κι εσύ, ο ταπεινός ακροατής, τις έχεις ζήσει. Και, κυρίως, φίλος.
Ο Κώστας Παπαϊωάννου ήταν ένας λαμπρός εκπρόσωπος της (και δημοσιογραφικής) γενιάς του. Εκτιμήθηκε και αγαπήθηκε εν ζωή από πλήθος συναδέλφους και πολιτικούς, ανεξαρτήτως ιδεολογίας και πολιτικής ένταξης. Ακόμη και από πολλούς που κάποτε βρέθηκαν στο (δημοσιογραφικό) στόχαστρό του.
Τώρα, που δεν είναι πια μαζί μας, η δημοσιογραφική και συγγραφική κληρονομιά του και η ανάμνηση της φιλίας του θα συντροφεύουν όλους εμάς που είχαμε την τύχη να συνυπάρξουμε μαζί του – ως μαθητές του, ως συνεργάτες του, ως φίλοι του. Και ακόμη περισσότερο όλους όσοι συνειδητοποιούμε πόσα πολλά του χρωστάμε.
Θερμά συλλυπητήρια στη σύζυγό του Άννα, την κόρη του Ελένη, τον γαμπρό του Κώστα και τα δυο του εγγόνια…
Σταύρος Χριστακόπουλος/Το Ποντίκι
Βιβλία του Κώστα Παπαϊωάννου
Η ιστορία της Κυρίας ΟΥ (Καστανιώτης, 1983)
Ο δράκος του Σέιχ-Σου: υπόθεση Παγκρατίδη (Το Ποντίκι, 1988)
Δέκα μικροί και μεγάλοι νέγροι (Το Ποντίκι, 1989)
Ιστορία μιας νύχτας ατέλειωτης (Το Ποντίκι, 1991)
Αστυνομική ιστορία (Το Ποντίκι, 1992)
Πολιτική δολοφονία, Θεσσαλονίκη ’48: Υπόθεση Τζωρτζ Πολκ (Το Ποντίκι, 1993)
Πολιτική δολοφονία, Θεσσαλονίκη ’63: Υπόθεση Γρηγόρη Λαμπράκη (Το Ποντίκι, 1993)
15 Ιουλίου 1965: «Επιχείρηση ΑποσταΣΙΑ» (Το Ποντίκι, 1995)
Αρχίστε από δω τον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο!… (Το Ποντίκι, 1995)
Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει: μια πολιτική ανασκο(λο)πηση της Ιστορίας, 1944-2007 (Καστανιώτης, 2008)
Ο δημοσιογράφος και σημερινός εκδότης της εφημερίδας «Το Ποντίκι», Αντώνης Δελλατόλας, έγραψε:
Τον Κώστα Παπαϊωάννου, που έφυγε σήμερα από τη ζωή, είχα την τύχη να τον γνωρίσω το 2005, κατά τις συζητήσεις για την αλλαγή ιδιοκτησίας της εφημερίδας «Το Ποντίκι». Ήταν ένας από τους λαμπρότερους δημοσιογράφους της γενιάς του, της τρομερής αυτής μεταπολεμικής γενιάς δημοσιογράφων που μεγαλούργησε και δίδαξε όλους εμάς, τους επόμενους.
Το επίτευγμά του να δημιουργήσει και να καθιερώσει στη συνείδηση όλων μια τόσο ιδιαίτερη και μοναδική στο είδος της εφημερίδα θα μείνει στην ιστορία του Τύπου ως σημείο αναφοράς. Σεμνός, δημιουργικός, ακαταπόνητος εργάτης της δημοσιογραφίας, άφησε ως κληρονομιά το ήθος του και το πάθος του για την έρευνα και τη δεοντολογία.
Για την απώλειά του εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένειά του.
Αντώνης Δελλατόλας